Neutral Density (ND) -filter is een van die tools die in de cameratas van bijna elke fotograaf zou moeten zitten. Veel mensen vragen wat het filter inhoudt en of het nou echt wel een goede koop is om er een aan te schaffen. Veel mensen begrijpen niet hoe, waar en wanneer ze ze moeten gebruiken. Om het gebruik en het belang ervan te kunnen begrijpen hieronder een artikel over een grijsverloopfilter. 

Wat is een grijsverloopfilter

Een grijsverloopfilter (GND-filter), GND-filters (variabele neutrale densiteit) wordt gebruikt om het dynamische bereik binnen een scène op het moment van opname te regelen. In een landschapsscène is de lucht normaal gesproken helderder dan de voorgrond, dus wordt een GND-filter voor de lens geplaatst en verplaatst naar een positie, waar het heldere deel van de scène wordt bedekt door het GND-filter tot de marge tussen hemel en voorgrond, daar komt de vervaging van het overgangsgebied van het GND-filter.  Door de donkere bovenkant brengt het grijsverloopfilter de lichte luchten en de donkere aarde dichter bij elkaar.  Een lucht die te licht is voor het potentiële dynamisch bereik van de camera wordt bij het gebruik van het filter donkerder. Hierdoor wordt het totale dynamisch bereik verkleind en passen de hooglichten en de donkere delen beter bij elkaar.  Je belichting is,  met het gebruiken van een grijsverloopfilter dus beter in balans. Dit vertaald zich terug in je histogram . Het histogram is veel gelijkmatiger verdeeld. Meer pixels in de verschillende tinten en daarmee dus meer informatie in je beeld wat staat voor een   hoogwaardigere verdeling van de pixels. Je kunt ook zeggen, je vergroot je dynamisch bereik van je camera door de het licht en donker in het beeld naar elkaar toe te brengen. Het verschil is door het gebruik van een grijsverloopfilter kleiner. 

Het verloop van het grijze naar het transparante gedeelte duidt men aan als zachte rand(soft), gemiddelde rand(medium), of harde rand(hard). Er zijn ook  filters, die voor de helft ND zijn, maar aan de bovenzijde weer lichter worden, Reverse GND filter, of alleen in het midden een ND strook hebben, Center GND filter.

LANGERE SLUITERTIJD

Omdat er bij gebruik van een grijsverloopfilter minder licht de camera binnenkomt, moet de sluiter langer openn om met een bepaalde diafragma-instelling te kunnen fotograferen. Als je langer belicht heb je meer detaillering in je beeld waardoor je een foto krijgt met een hoger dynamisch bereik. Door de langere sluitertijd zal alles wat beweegt wazig worden. Over het algemeen is deze bewegingsonscherpte niet gewenst, daarom is het werken vanaf een statief noodzakelijk. Wil je juist beweging  in je beeld benadrukken zoals bij het fotograferen van  watervallen, verkeer,  wolken en rook dan is het grijsverloopfilter uitstekend geschikt.

HARDE EN ZACHTE GRIJSVERLOOPFILTERS

Grijsverloopfilters zijn er in twee verschillende varianten, en wel een hard- en een zachtgrijsverloopfilter. Dit zegt niets over het materiaal maar wel over de overgang van grijs naar transparant. Bij een hard grijsverloopfilter loopt het abrupt over. Er zit een duidelijke scheidingslijn. Bij een zacht grijsverloopfilter, zoals hieronder afgebeeld, zie je een veel geleidelijkere overgang van grijs naar transparant. Het harde grijsverloopfilter gebruik je dus ook voor abruptere overgangen zoals de horizon van de zee die overgaat in de lucht. Zachte filters gebruik je meer bij (heuvelachtige) landschappen. 

MATERIAAL

Als je op internet gaat zoeken naar een grijsverloopfilter kom je een ruime keuze aan materiaal tegen. Je ziet al snel door de bomen het bos niet meer.

Wat is nou het verschil in eindresultaat. Want niet alleen het materiaal is divers, daarbij hangt ook een grote diversiteit aan prijskaartjes.  Je hebt al een filter voor € 49,95 maar ook voor € 998,00 en zelf meer.

FILTER VAN PLASTIC OF FILTER VAN GLAS

Begin je net met fotograferen en weet je nog niet goed wat je specialisatie wordt dan is het misschien niet heel handig om honderden euro's te investeren. Voor enkele tientjes heb je al een setje met drie grijsverloopfilters om het eens te proberen. Dit setje bestaat uit een houder waar je het filter inschuift. Deze houder schroef je op een verloopring. Let er goed op dat je het complete setje koopt. De houder en de filters passen op iedere camera maar de verloopring moet je er vaak apart bij kopen. Dit is een plastic ring van rond de € 9,95. Zonder deze ring kun je de filterhouder niet monteren. Plastic is goedkoper dan glas en als het een keer valt is het niet gelijk kapot. Het krast wel sneller dan een glazen filter en heeft een minder goede beeldkwaliteit dan wanneer je door glas fotografeert. 

Als je fanatiek landschapsfotograaf bent en je wilt daarvoor ook een investering doen in apparatuur dan adviseer ik je toch goed glaswerk aan te schaffen. Glazen filters krassen veel minder en de beeldkwaliteit is vele malen beter dan van de kunststof filters. Het is toch zonde om een grote investering te doen in mooi glaswerk en daar een goedkoop plastic plaatje voor te schroeven. Let wel, glaswerk is niet alleen veel duurder, als het valt is het ook echt stuk. 

STOPS

Er zijn verschillende varianten in gradatie die bepalen hoeveel licht er door het filter wordt tegen gehouden. Welk filter je wilt aanschaffen hangt samen met het onderwerp dat je wilt fotograferen en met welk resultaat. Hoe hoger het aantal stops, hoe langer de sluitertijd. Hier even een handig hulpmiddel. 

• 1 stop ND geeft 2 keer langere sluitertijden
• 2 stops 4 keer
• 3 stops 8 keer
• 5 stops 32 keer
• 6 stops 64 keer
• 10 stops 1024 keer
• 11 stops 2048 keer

HDR

Een alternatief om het dynamisch bereik van je foto te verkleinen, en dus de mogelijkheid van je camera te vergroten, is bracketing. Bracketing is het samenvoegen van 3 of meer beelden. Je fotografeert een beeld op - 1  - 0 - + 1  in je belichtingssettings. Vaak is bracketing op je camera ook in te stellen zodat je door 1 keer op de ontspanknop te drukken je camera automatisch 3 of 5 beelden maakt met diverse belichtingen. Deze beelden kun je later in een programma als Photomatix samenvoegen. Je kunt dit gratis doen met dit programma maar dan wordt de text Photomatix in je foto afgedrukt. Als je de betaalde versie aanschaft van rond de € 30,-- is dit niet het geval. Ik heb met de eerste tip voor de aanschaf van een filter veel cursisten blij gemaakt maar ook met de laatste tip.